تخریب ساختمان ها و بناهای قدیمی
مهندسی تخریب در ساختمان (شیوه صحیح تخریب ساختمان ها)
تخریب ساختمانها به عنوان اولین مرحله از ساخت و ساز اثرات متعددی بر محیط شهری و شهروندان می گذارد، از این رو از اهمیت فراوانی برخوردار است. تخریب ساختمان می‌تواند باعث آسیب به افراد و دارایی های عمومی و خصوصی شود و سلامت افراد مرتبط با پروژه را به مخاطره بیاندازد و به محیط پیرامونی و همسایگان آسیب برساند. متاسفانه مساله تخریب تاکنون در شهر تهران به طور خاص مورد توجه قرار نگرفته و آیین نامهای برای آن تدوین نشده است.هر چند که به صورت پراکنده آیین نامه هایی برای تخریب در مبحث12 مقررات ملی ساختمان، نشریه مشخصات عمومی کارهای ساختمانی سازمان مدیریت و آیین نامه حفاظت کارگاه های ساختمانی وزارت کار و امور اجتماعی وجود دارد، ولی این موارد بیشتر حفاظت و ایمنی در حین کار را در نظر می گیرند و هیچ صحبتی از برنامه، جزئیات و چگونگی روشهای تخریب نشده است، ضمناً مقررات این آیین نامه ها در ارتباط با ایمنی هم به صورت خلاصه مطرح شده است. در صورتیکه در اکثر شهرهای پیشرفته دنیا علاوه بر مباحث ایمنی، تاثیرات محیطی تخریب را برای تأمین آسایش شهروندان در آیین نامه هایی مدنظر قرار داده اند.
روش بالا به پایین می توان گفت روش سنتی این پروسه می باشد، در این روش کارگران تخریب از بالاترین طبقه و از سقف شروع کرده و تا ابتدای سازه را تخریب می کنند. در این روش ابتدا باید ایوان ها و قسمت های متصل به دیواره ها را تخریب کرد. در مرحله بعد کف تمامی اتاق ها، مخازن آب و تاسیسات را تخریب می کنند. پس از این مرحله تیرها به ترتیب الویت جدا شده و در انتها نیز تیرهای اصلی را جدا سازی می کنند از بالا به پایین.
ر این روش نیز تمامی مراحل مانند روش قبل بوده با این تفاوت که در این روش تمامی تخریب ساختمان با استفاده از ماشین آلات مکانیکی صورت می گیرد. در این روش ماشین آلان معمولا بوسیله جرثقیل به بالای سازه یا ساختمان مورد نظر منتقل می شوند.
البته در این روش خیلی مهم است که باری که ماشین آلات خریب روی ساختمان وارد می کنند را بررسی نمود. در این روش بعد از بالا بردن ماشین آلات و انتقال آن ها به سقف ساختمان برای پایین آمدن باید طبقه به طبقه رمپ زده شود تا ماشین آلات از بالا شروع کرده و تمامی ساختمان را به سمت پایین تخریب کنند بصورتی که خودشان دچار حادثه نشوند.
شاید جرثقیل های گوی تخریب را دیده باشید، یک گوی بزرگ فولادی در جلوی خود دارند، در این روش تخریب از طریق انرژی ضربه ای که گوی فولادی به ساختمان وارد می کند انجام می گیرد، این روش برای ساختمان های مخروبه و سیلو ها بسیار کارآمد است و زمان کمی برای تخریب احتیاج دارد.
در این روش نیز تخریب معمولا از بالا به پایین باید انجام بگیرد.
در این روش گوی می تواند به دو صورت عمل بکند، روش اول سقوط گوی بر روی سازه و در روش دوم حرکت آونگی گوی و تخریب دیوار به دیوار ساختمان.
به نظر بنده یکی از زیباترین هنر ها، هنر تخریب ساختمان های بلند مخروبه توسط انفجار است، این روش به دانش بالایی احتیاج دارد و اگر قرار است یک ساختمان را منفجر کنید باید پیمانکار تخصصی دارای پروانه تخریب باشد. درست کردن و محاسبه طرح انفجار بسیار مهم و حیاتی می باشد زیرا با کوچکترین اشتباه ساختمان به جهت ناصحیح ریزش می کند و باعث خسارات بسیار زیادی می شود، معمولا ساختمان های قدیمی مرتفع را با این روش تخریب می کنند.
در ادامه باید بگوییم که برای تخریب ساختمان چند موضوع کلی وجود دارد که یکی از این موارد تاثیر هایی که بر روی محیط شهری و شهروندان قرار می دهد می باشد. تخریب ساختمان در برخی موارد می تواند به اموال عمومی و حتی اموال خصوصی نیز اگر دقت لازم و اصول کار در آن جدی گرفته نشود خسارت هایی را وارد کند به همین خاطر باید تا جایی که امکان دارد جوانب احتیاط را در هنگام تخریب ساختمان رعایت کنید تا ضمن خسارت نرسیدن به اموال عمومی و خصوصی مهم تر از همه در طول تخریب ساختمان برای افرادی که در محل حاظر و در حال کار کردن هستند خطر جانی موجود نباشد .
متاسفانه تخریب ساختمان در ایران از آیین نامه مشخص و مصوب برخوردار نبوده اما ناگفته نماندکه قانون هایی در این زمینه وضع شده است که تخریب ، ساختمان باید طبق چه شرایط و با در نظر گرفتن و رعایت چه نکاتی انجام شود اما قانون هایی در این زمینه همانطور که اشاره داشتیم وضع شده است اما متاسفانه در تخریب ساختمان هایی که صورت می گرد به بعضی از این نکات نیز توجهی ندارند نکته ای که درمورد شهر های بزرگ ایزان وجود دارد این است شهر هایی محسوب می شوند که بافت هایی کهنه و قدیمی بسیاری دارند که باید در مورد تخریب آنها بسیار دقت بالا تری داشت و محاسبات دقیق تری باید در این زمینه داشت .
گودبرداری ساختمان
اهمّیّت گودبرداری
در پروژه‌های عمرانی پس از تخریب ساختمان، گودبرداری اهمّیّت زیادی دارد. رعایت اصول مهندسی و ایمنی در گودبرداری از ضروریات ساخت یک بنای مقاوم است. یکی از مراحل گودبرداری که هنگام طراحی نقشه ساختمان و پیش از آغاز پروژه، باید محاسبات و پیش‌بینی‌های لازم برای آن صورت گیرد، پایدارسازی سازه نگهبان هنگام گودبرداری ساختمان است. البته این موضوع در پروژه‌های خاص و عظیم، اهمّیّت ویژه‌ای دارد و در ساختمان‌های کوچک ممکن است حتّی نیازی به انجام آن نباشد. در برخی موارد هم انجام این کار توجیه اقتصادی ندارد.
پایدارسازی گود به روش پشت‌بندهای افقی و مایل
انجام اصولی تخریب ساختمان و گودبرداری، اوّلین گام برای ساخت و ساز پایدار، ایمن و مقاوم است. علاوه بر این که عملیات گودبرداری باید بر اساس اصول مهندسی انجام شود در مرحله بعد، پایدارسازی گود از اهمّیّت ویژه‌ای برخوردار است. در این زمینه دانش تخصصی، نیروی انسانی کارآمد، ابزار و تجهیزات مناسب هریک نقش مهمی در دستیابی به نتیجه مطلوب دارند. به همان اندازه که محاسبات مهندسی ساختمان اهمّیّت دارد، کیفیت ابزار و مصالح به کار گرفته شده نیز مؤثر است.